Zazwyczaj infekcje pochwy wynikają z zaburzenia równowagi między korzystnymi a szkodliwymi mikroorganizmami w pochwie. Pochwa nie jest środowiskiem sterylnym – znajduje się w niej wiele mikroorganizmów, które u zdrowej kobiety współistnieją w harmonii i nie powodują żadnych problemów. 

Mowa tu o prawidłowej mikroflorze pochwy (mikrobiomie pochwy), która zapewnia ochronę przed szkodliwymi bakteriami, grzybami i innymi patogenami.

Przy prawidłowym poziomie pH w pochwie dominują bakterie kwasu mlekowego (lactobacillus), takie jak Lactobacillus crispatus, Lactobacillus jenseni, Lactobacillus gasseri oraz Lactobacillus iners. Bakterie te wykorzystują glikogen produkowany przez komórki nabłonka błony śluzowej pochwy do wytwarzania kwasu mlekowego, który obniża pH w pochwie, tworząc niekorzystne środowisko dla rozwoju szkodliwych mikroorganizmów. Prawidłowe pH zdrowej pochwy wynosi od 3,8 do 4,5.

Różne etapy życia a skłonność do infekcji intymnych:

Skłonność do infekcji pochwy zmienia się na różnych etapach życia kobiety, ponieważ zmiany hormonalne, poziom glikogenu w błonie śluzowej pochwy, pH pochwy, mikroflora pochwy i układ odpornościowy ewoluują w ciągu życia.

Ponieważ poziom glikogenu, który stanowi pożywkę dla bakterii kwasu mlekowego, zależy od stężenia estrogenu w organizmie, jego ilość zmienia się w trakcie cyklu menstruacyjnego, ciąży i menopauzy.

DZIECIŃSTWO PRZED OKRESEM DOJRZEWANIA

W tym okresie poziom estrogenu jest niski, co skutkuje niskim poziomem glikogenu i brakiem optymalnych warunków dla wzrostu bakterii kwasu mlekowego. W efekcie pH pochwy jest wyższe, bliższe neutralnemu (około 6-7). Dziewczynki są przez to bardziej podatne na infekcje z powodu neutralnego pH.

DOJRZEWANIE PŁCIOWE I OKRES REPRODUKCYJNY

W tym okresie poziom estrogenu znacznie wzrasta, co stymuluje produkcję glikogenu, umożliwiając rozwój bakterii kwasu mlekowego i obniżenie pH do poziomu 3,8-4,5. W rezultacie kobiety mają lepszą ochronę przed patogenami. Wyższe poziomy estrogenu, na przykład podczas owulacji, dodatkowo zwiększają produkcję glikogenu, wzmacniając ochronną rolę bakterii kwasu mlekowego.

Jednak różne czynniki mogą zakłócać tę równowagę. Stres, stosowanie antybiotyków, niewłaściwa dieta, krew menstruacyjna, nasienie oraz inne czynniki mogą zmieniać mikrobiom pochwy i pH, co może prowadzić do infekcji pochwy.

CIĄŻA

Podczas ciąży poziom estrogenu jest jeszcze wyższy, co prowadzi do zwiększonego wydzielania glikogenu. Wyższe poziomy glikogenu zapewniają lepsze warunki dla bakterii kwasu mlekowego, co wzmacnia ochronę przed patogenami. Jednak mimo tego infekcje pochwy są u ciężarnych dość częste. Układ odpornościowy w ciąży jest osłabiony, aby organizm nie odrzucił płodu jako ciała obcego, co zmniejsza zdolność walki z infekcjami. Dodatkowo, z powodu zmian hormonalnych, występuje zwiększona fizjologiczna wydzielina z pochwy, co tworzy ciepłe i wilgotne środowisko sprzyjające rozwojowi grzybów i bakterii.

MENOPAUZA i POSTMENOPAUZA

W okresie okołomenopauzalnym i postmenopauzalnym poziom estrogenu znacznie spada, co prowadzi do zmniejszenia produkcji glikogenu w pochwie, a pH wzrasta do 5-7. W rezultacie kobiety są bardziej podatne na infekcje.

Często w tym okresie swędzenie i pieczenie nie wynikają z infekcji pochwy, ale z atrofii urogenitalnej. Spadek estrogenu powoduje zmniejszone ukrwienie i elastyczność tkanek, co objawia się suchością pochwy, swędzeniem, pieczeniem, a także bólem podczas stosunku. Takie przypadki wymagają innego rodzaju konsultacji i leczenia.

Rodzaje infekcji intymnych

Infekcje intymne mogą być wywołane przez drobnoustroje przenoszone drogą płciową, jednak znacznie częściej ich przyczyną są różne czynniki, takie jak stosowanie antybiotyków, wahania hormonalne, stres, nieodpowiednia higiena, niewłaściwa dieta, stosunki płciowe bez zabezpieczenia itp.

1.Infekcje związane z drobnoustrojami przenoszonymi drogą płciową:

Częstymi patogenami chorób przenoszonych drogą płciową (STD) są bakterie: Chlamydia trachomatis, która może powodować niepłodność, Neisseria gonorrhoeae, odpowiedzialna za rzeżączkę, Treponema pallidum, która powoduje kiłę. Często występują również infekcje wywołane przez Mycoplasma i Ureaplasma, które mogą przebiegać bezobjawowo, co utrudnia diagnozę i leczenie. Objawy, jeśli występują, obejmują nietypową wydzielinę z pochwy, swędzenie, pieczenie w okolicach intymnych, ból podczas stosunku, bóle podbrzusza (mogące wskazywać na zapalenie narządów miednicy mniejszej), pieczenie podczas oddawania moczu, krwawienia poza menstruacją lub po stosunku.

Wielokrotnie spotykana jest również infekcja wywołana przez pasożyta Trichomonas vaginalis, który powoduje rzęsistkowicę. Objawia się ona żółto-zielonkawą wydzieliną o nieprzyjemnym zapachu, swędzeniem oraz pieczeniem przy oddawaniu moczu. Kobiety mające wielu partnerów seksualnych są bardziej narażone na tę infekcję – ponad 70% przypadków dotyczy kobiet z więcej niż jednym partnerem.

Wśród infekcji wirusowych najczęstsza jest infekcja wywołana przez wirusy brodawczaka ludzkiego (HPV). Większość osób w życiu styka się z HPV, jednak często infekcja ustępuje samoistnie, bezobjawowo. Niektóre typy HPV są związane z brodawkami narządów płciowych oraz rakiem szyjki macicy. Uciążliwa może być również infekcja wirusem opryszczki pospolitej (Herpes simplex 1 i 2), który powoduje pęcherzyki i owrzodzenia w okolicach intymnych, czemu towarzyszy ból i pieczenie.

2. Grzybica i bakteryjna waginoza – to nie są "klasyczne" infekcje przenoszone drogą płciową!

Kandydoza to infekcja grzybicza, którą w około 80-90% przypadków wywołuje grzyb Candida albicans. Głównym objawem jest świąd okolic intymnych i/lub pochwy oraz biała, grudkowata wydzielina. Może występować również pieczenie i obrzęk okolic intymnych. U osób z osłabionym układem odpornościowym infekcję mogą wywołać również inne gatunki, takie jak Candida glabrata, Candida tropicalis czy Candida krusei, które mogą być bardziej oporne na standardowe leki przeciwgrzybicze.

Bakteryjna waginoza wywoływana jest głównie przez bakterie beztlenowe, takie jak Gardnerella vaginalis, Prevotella czy Mobiluncus. Objawy obejmują obfitą, przebarwioną wydzielinę o charakterystycznym, nieprzyjemnym zapachu rybim, który może się nasilać po stosunku płciowym lub podczas menstruacji. Może pojawić się także pieczenie przy oddawaniu moczu. Choć BV sama w sobie nie jest groźna, może zwiększać ryzyko zapalenia narządów miednicy mniejszej, co z kolei może prowadzić do niepłodności oraz powikłań w ciąży, takich jak przedwczesny poród.

Czym są probiotyki i prebiotyki?

Probiotyki to żywe mikroorganizmy, które spożywane w odpowiedniej ilości mają korzystny wpływ na zdrowie. Probiotyki, takie jak lactobacillus, pomagają utrzymać kwaśne środowisko błony śluzowej pochwy, co zmniejsza ryzyko rozwoju szkodliwych bakterii. Badania wykazały, że doustne spożycie probiotyków lub stosowanie probiotyków dopochwowych (np. Lactobacillus rhamnosus i Lactobacillus reuteri) może wspomóc odbudowę zdrowej flory pochwy i zmniejszyć nawracające infekcje, takie jak bakteryjna waginoza i kandydoza.

Prebiotyki to substancje, które odżywiają korzystne bakterie, wspierając ich wzrost i aktywność. W pochwie prebiotyki pomagają bakteriom kwasu mlekowego w produkcji kwasu mlekowego i utrzymaniu niskiego pH. Do prebiotyków należą głównie fruktooligosacharydy, takie jak inulina, która może być dodawana do diety lub stosowana miejscowo jako składnik żeli dopochwowych lub czopków. Naturalnie występuje w cykorii, czosnku, cebuli, porze, marchewce i innych roślinach.

Czy infekcja pochwy zwiększa ryzyko zapalenia pęcherza moczowego (cystitis)?

Tak, w przypadku infekcji pochwy ryzyko jednoczesnego wystąpienia zapalenia pęcherza moczowego jest większe. 

Jelita, pochwa i cewka moczowa anatomicznie znajdują się bardzo blisko siebie, co ułatwia bakteriom wywołującym infekcję pochwy przedostanie się do cewki moczowej i wywołanie zapalenia pęcherza. Ponadto infekcja pochwy osłabia lokalny układ odpornościowy, co zwiększa podatność na infekcje pęcherza.

Dzięki odpowiednim działaniom można skutecznie zapobiegać nawrotom lub powtarzającym się infekcjom dróg moczowych. Należy przestrzegać wszystkich zasad zapobiegania infekcjom pochwy. Dodatkowo ważne jest odpowiednie nawodnienie organizmu, zwłaszcza zwiększone spożycie wody, ponieważ płyny pomagają wypłukiwać bakterie z pęcherza. Zaleca się picie soku żurawinowego lub spożywanie żurawiny. Żurawiny zawierają substancje, które uniemożliwiają bakteriom przyczepianie się do ścian pęcherza, a także dużą ilość witaminy C, która tworzy niekorzystne, kwaśne środowisko, w którym bakterie nie rozwijają się chętnie. 

Ponadto na rynku dostępne są produkty z D-mannozą, naturalnym cukrem, który zapobiega przyczepianiu się patogennych drobnoustrojów do ścian pęcherza i dróg moczowych. Bakterie wiążą się z cząsteczkami D-mannozy, które są następnie usuwane z organizmu podczas oddawania moczu, zmniejszając ryzyko infekcji.

Podsumowując, dbanie o zdrową mikroflorę okolic intymnych nie tylko chroni przed infekcjami pochwy, ale także zmniejsza ryzyko zapalenia pęcherza moczowego.